dinsdag 24 december 2013

Geschiedenis van de Geesteswetenschappen: Patroonzoekend, Patroonverwerpend of Beide?


De Commissie Wetenschapsgeschiedenis van de KNAW organiseert op 31 januari 2014 een symposium naar aanleiding van de verschijning van de uitgebreide Engelse vertaling van "De Vergeten Wetenschappen", met als titel: "Geschiedenis van de Geesteswetenschappen: Patroonzoekend, Patroonverwerpend of Beide?"

Ziehier het volledige programma van het symposium (aanmelding is noodzakelijk)

En ziehier meer informatie over de Engelse versie van mijn boek.

Who's Afraid of Patterns?

My book "De Vergeten Wetenschappen" (or its English version: "A New History of the Humanities") focuses on methods and patterns in the history of the humanities.  These two notions are not uncontroversial though. Especially the notion of pattern is subject of heavy and sometimes ill-informed debate. The Low Countries Historical Review has recently published a Forum discussion in which my notion of pattern as well as 'humanities 3.0' are discussed -- mainly in the field of digital humanities but also in the history of the humanities.

Here is my contribution to the Forum discussion "Who's Afraid of Patterns?" (open access)

And here is the issue of the Low Countries Historical Review with all Forum contributions

woensdag 4 december 2013

vrijdag 29 november 2013

Interview met Amsterdam FM / Salto TV is online


Mijn interview met Amsterdam FM is nu online, en kan hier beluisterd worden.

Een uur lang over alle aspecten van de geesteswetenschappen in alle delen van de wereld -- en nog veel meer! Het interview is ook uitgezonden op Salto TV.

Over Multidisciplinariteit in de Geesteswetenschappen


Het Amsterdamse universiteitsblad Folia heeft een stuk over mij geschreven dat hier te lezen valt. Ik geef toe: het is te positief...

maandag 18 november 2013

Who's Afraid of Digital Humamities?

I know that not everyone is passionate about digital humanities, but this one-week crash course could change your mind. It covers all of the humanities -- from literary studies to art history and from linguistics to media studies. We have just taught it, and will teach it again each semester.

If you missed it, you can access all materials online: http://digital.humanities.uva.nl/

zaterdag 16 november 2013

vrijdag 15 november 2013

Engelse uitgebreide vertaling van De Vergeten Wetenschappen verschenen


De Engelse versie van De Vergeten Wetenschappen is vandaag verschenen bij Oxford University Press.

Ziehier de pagina van het boek in de catalogus van OUP.

Een deel van het boek is in te zien op Amazon.

Deze Engelse versie is niet slechts een vertaling, het is een volledig herziene, uitgebreide versie van het Nederlandse boek. Hoewel het minder pagina's telt, is de Engelse uitgave 30.000 woorden langer dan de Nederlandse versie (inderdaad, meer woorden per pagina, maar ook meer voetnoten). Er zijn geesteswetenschappers toegevoegd, alsook vrijwel onbekende juweeltjes opgerakeld, waaronder het oudste traktaat over lijnperspectief van Gu Kaizhi uit de vierde eeuw na Christus -- ruim duizend jaar vóór L.B. Alberti's "De Pictura".

Het Engelse boek heeft een eigen weblog met nieuws over het boek, en over de humanities.

donderdag 31 oktober 2013

De Tien Revoluties in de Geesteswetenschappen


De Groene Amsterdammer komt deze week met een special over de geesteswetenschappen. Ze hebben ruim 300 geesteswetenschappers aangeschreven. Wat een enerverend en betoverend beeld wordt hier geschetst van de humaniora! Zijn wij dit echt? Ja! Veel dank, Groene Amsterdammer!

Zie hier de Special over De Springlevende Geesteswetenschap in de Groene.

Ondertussen in de Verenigde Staten...

In tegenstelling tot Europa gaat het met de humanities qua studentenaantallen heel slecht in de VS. De enige echte reden is volgens mij het publieke imago van de humanities in de VS, mede veroorzaakt door jarenlange passiviteit in het verdedigen en verkondigen van de externe waarde en het 'nut' van de geesteswetenschappen. Hmm, vooral in de VS valt nog veel werk te doen.

Lees hier het volledige artikel in de New York Times.

Ook Oxford erkent impact van de geesteswetenschappen op economie

Ook traditionele instituties als Oxford University erkennen de impact van de geesteswetenschappen op de economie. Het is natuurlijk absurd om het belang van een vakgebied louter af te meten aan de economische impact, maar vergeten moeten we het zeker niet!

donderdag 10 oktober 2013

Het Vergeten Nut van de Humanities


Lange tijd werd het als vulgair gezien om het praktische nut van de geesteswetenschappen te benadrukken. Maar is het niet erger om dit nut te vergeten? En niet nog erger als de praktische toepassingen van de humanities op het conto van andere wetenschappen worden geschreven?

Lees hier het interessante artikel van Anthony Cummings, "The (Forgotten) Utility of the Humanities". Het sluit mooi aan bij de stellingnames van mijn boek De Vergeten Wetenschappen.

dinsdag 8 oktober 2013

Want Innovative Thinking? Hire from the Humanities!

Ik lees dit stuk uit Harvard Business Review met enige (wel, 2 jaar) vertraging, maar het blijft een ijzersterke tekst over de complexiteit van het geesteswetenschappelijke denken, en het nut ervan!

"People trained in the humanities who study Shakespeare's poetry, or Cezanne's paintings, say, have learned to play with big concepts, and to apply new ways of thinking to difficult problems that can't be analyzed in conventional ways."

Klik hier voor het hele artikel.

maandag 16 september 2013

De Veelheid aan Geesteswetenschappelijke Methoden. En toch is er Eenheid!


Het laatste nummer van De Filosoof besteedt uitgebreid aandacht aan de geesteswetenschappen.

Klik hier voor de elektronische versie van De Filosoof en lees "De Veelheid aan Geesteswetenschappelijke Methoden. En toch is er Eenheid!". Met een reactie van Wijnand Mijnhardt.

zaterdag 14 september 2013

Alfa in de verdrukking? Welnee, het gaat prima!


De wetenschapsbijlage van NRC Handelsblad besteedt dit weekend uitgebreid aandacht aan de geesteswetenschappen. Ondanks de crisis gaat het prima met de Nederlandse geesteswetenschap, al mogen de alfa's dat wel wat vaker vertellen. Hieronder volgen enige citaten van mijn kant uit het betreffende NRC artikel:

Inderdaad, op de geesteswetenschappen is  niet  meer bezuinigd dan elders, zegt Rens Bod. Hij is  hoogleraar Computational and Digital Humanities aan de Universiteit van Amsterdam en deelnemer  in het grote onderzoeksproject Language in  Interaction waaraan NWO vorig jaar 27,6 miljoen  euro toekende. Bod: „Het regieorgaan  geesteswetenschappen heeft zelfs extra geld  gekregen.” In 2009 kreeg dat nieuwe orgaan, als  uitvloeisel van het rapport Duurzame  geesteswetenschappen van de  commissie  Nationaal Plan Toekomst  Geesteswetenschappen,  de taak om voorstellen  van de faculteiten geesteswetenschappen te  beoordelen.
Dus, crisis, malaise? Nee, zegt Bod. „Ik doe niet  mee aan het gemopper. Kijk alleen al hoe goed  de Nederlandse geesteswetenschappen scoren  op internationale ranglijsten!”
Onderzoeksfinanciers als NWO hebben volgens Bod wel een ‘positivistische en empirische inslag’ – ze zijn gericht op toepassingen en  concrete resultaten.  Dat maakt het voor  filosofen,  literatuurwetenschappers en historici vaak lastiger om  geld binnen te halen dan voor bijvoorbeeld  taalkundigen. Bod: „Het vechten om geld lukt niet  iedereen even goed.”
En er is nog iets,  zegt  historicus en taalkundige Rens Bod. De aard van de geesteswetenschappen maakt samenwerking  lastiger  dan in  de bètavakken.  De natuurwetenschappen delen hun onderzoeksmethode. Dat geeft, ondanks  onderlinge verschillen, een sterke gemeenschappelijke basis. In de geesteswetenschappen hebben de vakgebieden juist allemaal hun eigen methodiek en onderzoekscultuur. Daarin schuilt  schoonheid, vindt Bod, omdat het  gelaagdheid biedt, en meerdere perspectieven. Maar inderdaad: het maakt de geesteswetenschappen óók kwetsbaar.

Sommige universiteiten zijn alvast begonnen met het samenvoegen van bacheloropleidingen. En misschien zou je die nog veel  rigoureuzer moeten omgooien, zegt Bod. Waarom niet – wild plan –  alle vakken gegroepeerd in drie brede opleidingen: Beeld, Geluid en Taal&tekst bijvoorbeeld? Want:  „als je het totaal gefragmenteerde aanbod van opleidingen in de geesteswetenschappen bekijkt, bijvoorbeeld hier aan de UvA, dan moet je toegeven: het lijkt wel een Chinese menukaart.”
Maar pas op, we moeten af van de simpele idee dat de geesteswetenschappen uitsluitend niet te  kwantificeren inzichten opleveren, vindt  Rens Bod. De  geesteswetenschappen hebben óók  bijgedragen  aan allerlei technologische innovaties. De ideeën  voor ALGOL60, de eerste hogere  programmeertaal, kwamen bijvoorbeeld  rechtstreeks uit de formele grammatica die  taalkundigen in de jaren vijftig bedachten, zegt hij.  „En ooit bedachten stemmatische filologen de  techniek waarmee DNA-onderzoekers nu de  kopieerfoutjes, substituties, inserties en deleties  in DNA beschrijven.” Ofwel: uiteindelijk zijn alle  wetenschappers gewoon op zoek naar een beter  begrip van de wereld.

donderdag 12 september 2013

Video of my keynote lecture at Eurosla'13 is online


Here is a link to my EUROSLA'13 keynote lecture "What can computational modelling tell us about second language acquisition"

Abstract: While there is a thriving literature on computational modelling of first language acquisition, the field of second language acquisition has hardly been computationally investigated. In this talk I will argue that computational models have much to offer to second language learning. I will illustrate this with a relatively simple usage-based model of language that has been widely studied during the last couple of decades. This model learns how to produce new utterances by combining fragments from a corpus of structures of previously heard utterances in the most probable way. I will show how such an approach can deal with some phenomena in second language learning, and how it can explain so-called interlanguage fossilization.  I will argue that second language learning can be understood in terms of the interference between (combinations of fragments from) previous L1-experiences and new L2-experiences. In such a perspective the difference between L1 and L2 becomes a fluid one. 

woensdag 4 september 2013

Video van mijn St Petersburg-lezing nu online


De video van mijn lezing "Unexpected Applications in the Humanities" is nu online. Deze lezing heb ik gegeven in het kader van het Nederland-Ruslandjaar op het Nederlands Instituut te St Petersburg (6 juni 2013).

Klik hier voor het bekijken van de video.

dinsdag 27 augustus 2013

Het Alfapact is een feit!


Wat kunnen alfa’s bijdragen aan de maatschappij en het bedrijfsleven? Met die vraag startten twee Amsterdamse studenten het Alfapact. De minister, de KNAW en het bedrijfsleven reageerden al enthousiast. “Geesteswetenschappers mogen wat ons betreft meer uit hun ivoren toren komen.”

zondag 25 augustus 2013

Geesteswetenschappen als verslavingszorg

Geschiedenis, kunstgeschiedenis en filosofie helpen bij het afkicken en maken deel uit van de verslavingszorg in Californie. Het is een van de vele toepassingen van de humanities. In mijn boek beschrijf ik naast een geschiedenis van de geesteswetenschappen ook hun onverwachte benuttingen. Het gebruik van de humanities bij het afkicken was me echter niet eerder bekend.

Ziehier het volledige artikel op Stanford News.

Nog een recensie van De Vergeten Wetenschappen


Na een lange zomer kwam mij deze nieuwe recensie van De Vergeten Wetenschappen onder ogen.

Klik hier voor eerdere recensies van mijn boek.

dinsdag 2 juli 2013

"Economische bijdrage alfa's groter dan bèta's"


Wat ik al eerder over de stad Amsterdam betoogde, blijkt nu heel nauwkeurig te zijn uitgezocht voor Leiden:  de economische bijdrage van alfa's op het gebied van werkgelegenheid en bedrijvigheid is groter dan de bijdrage van bèta's. Het gaat hier om de bloeiende creatieve industrie zoals uitgeverijen, journalistiek, webdesign, vertalers en communicatie maar ook om allerlei andere bedrijven die zijn opgericht door alfa's. Kortom, stop met zeuren over de positie van de alfawetenschappen, en toon de feiten! Zegt het voort!

Ziehier een samenvatting van het onderzoek van de economische bijdrage van alfa's. 

dinsdag 25 juni 2013

Poolse vertaling van De Vergeten Wetenschappen is verschenen


De Poolse vertaling van De Vergeten Wetenschappen is deze week verschenen bij uitgeverij Aletheia. De overige vertalingen (in o.m. het Engels en het Chinees) zullen dit najaar uitkomen.

Ziehier de Poolse website van Historia humanistyki: Zapomniane nauki.

vrijdag 21 juni 2013

Geesteswetenschappers grootste critici van zichzelf?

Het is soms bizar te constateren dat de grootste critici van de alfawetenschappen de alfa's zelf zijn. Dit artikel uit de New York Times merkt fijntjes op dat Barack Obama en Mitt Romney een geesteswetenschappelijke achtergrond hebben terwijl ze over de "humanities" praten alsof het een tijdverspilling is. Obama en Romney moedigen studenten aan om vooral een bèta-studie te kiezen, maar ze zijn zelf het levende bewijs dat men het tot de hoogste rang van een land kan schoppen met een alfa-studie. Of zijn Obama en Romney soms bang voor de concurrentie van andere alfa's?

Lees hier het hele artikel, met een verwijzing naar een recent nationaal (US) rapport over de humanities.

Valorisatie in de (Digitale) Geesteswetenschappen

De digitale geesteswetenschappen of digital humanities hebben het afgelopen jaar een roerige tijd doorgemaakt. Sommigen geloven dat het een wondermiddel is voor de geesteswetenschappen, terwijl anderen waarschuwen dat de digital humanities een wolf in schaapskleren is. In het juni-nummer van "E-data en Research" betoog ik dat er een wereld te winnen is voor de geesteswetenschappen. Vrijwel alle geesteswetenschappelijke kennis is valoriseerbaar eenvoudigweg omdat het alfa-materiaal zo interessant en relevant is.

Lees hier verder (op pagina 5 staat het hele interview).

woensdag 5 juni 2013

Red de Bibliotheek van het Tropenmuseum!


Het is bijna niet te geloven, maar de bibliotheek van het Tropenmuseum wordt ontmanteld. Wat niet door derden wordt overgenomen, verdwijnt zonder pardon in de prullenbak. Meer dan 900.000 boeken overleefden bijna tweeenhalve eeuw respectievelijk de komst van de Fransen (1795), de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, maar dus niet 2013!

Lees hier waarom het Tropenmuseum en -instituut zo belangrijk zijn voor Nederland en de geesteswetenschappen. En onderteken hier de petitie tegen opheffing.

dinsdag 4 juni 2013

De Vergeten Wetenschappen verschijnt ook in het Pools en Oekraiens

De Vergeten Wetenschappen verschijnt nu ook in het Pools en het Oekraiens, mede dankzij subsidies van het Nederlands Letterenfonds. Oost-Europa staat aldus aan kop voor wat betreft de vertalingen van mijn boek.

De Engelse vertaling van De Vergeten Wetenschappen zal rond deze zomer uitkomen bij Oxford University Press, en de Chinese vertaling zal volgend jaar verschijnen bij Peking University Press.

zaterdag 18 mei 2013

Praktische Geesteswetenschappen?


Lange tijd was het bon ton om te beweren dat de geesteswetenschappen geen nut hadden. De humaniora hadden voldoende intrinsieke waarde om hun bestaan te rechtvaardigen. Nu ben ik het met dat laatste grondig eens, maar deze intrinsieke waarde geldt natuurlijk voor alle wetenschappen. Daarnaast hebben wetenschappen ook een maatschappelijke waarde met vaak onverwachte toepassingen. Deze toepassingen van geesteswetenschappelijke inzichten hebben me altijd gefascineerd, en het verbaasde me dat ze niet meer aan de grote klok werden gehangen. Dit merkwaardige feit was een van mijn redenen voor het schrijven van De Vergeten Wetenschappen. Ondertussen is deze "praktische" kant van de geesteswetenschappen algemeen geaccepteerd, zoals o.m. te lezen is in een special issue van Dante Magazine dat opent met de volgende alinea:

"Gaat het slecht of goed met de geesteswetenschappen? Worden ze wegbezuinigd omdat zij geen direct meetbaar economisch nut hebben (denk aan de desastreuze opheffing van verschillende opleidingen vreemde talen die op dit moment aan diverse universiteiten plaatsvindt), of moet juist de kritiek op het ‘nutsdenken’ een speerpunt zijn? (zie Amerikanen als Martha C. Nussbaum, George Steiner of Harold Bloom die het ‘nutteloze’ humanistische Bildungsideaal hoog in het vaandel hebben). Of willen we met Rens Bod (hoogleraar Computational and Digital Humanities aan de UvA) laten zien hoe geesteswetenschappen en bedrijfsleven met elkaar kunnen samenwerken, en gaan we ervan uit dat brede interdisciplinaire onderzoeksprojecten wel degelijk economisch en maatschappelijk nut hebben? In dit Dante Magazine opteren we voor het laatste."

Ik was verrast. Maar zoals echte geesteswetenschappers betaamt, is de discussie meer genuanceerd dan hier wordt voorgesteld. Lees verder in de special issue over Praktische Humanities in Dante Magazine.

zondag 5 mei 2013

KNAW Eist Visie op de Geesteswetenschappen

Het lijkt alsof alleen de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) nog iets doet om de kaalslag in de geesteswetenschappen (i.h.b. de talenstudies) een halt toe te roepen. Hoewel niet altijd alle studies overal kunnen worden behouden, is het meer dan redelijk een visie te eisen op de geesteswetenschappen. Enkele bemoedigende uitspraken van de KNAW:

“Het zou slecht zijn om alleen op basis van studentenaantallen over wetenschappelijke disciplines te zeggen: dat doen we niet meer. Misschien moet je dan de studie anders inrichten of breder. Maar er is geen landelijk overleg, waar deze gesprekken gevoerd worden en dan kan het zo maar zijn dat het weg is. En dan is het moeilijk om het terug te krijgen.”

“Neem Portugees, daar zijn dan misschien niet zoveel studenten op af gekomen de laatste jaren. Maar je kunt ook als overweging laten gelden dat we het hier wel hebben over de zevende taal ter wereld. Een taal die bijvoorbeeld ook in landen als Brazilië en Angola gesproken wordt, landen waar we bovendien ook handelsrelaties mee hebben en een gemeenschappelijke geschiedenis.”

Dit is me uit het hart gegrepen. Nederland is groot genoeg om alle (geestes)wetenschappen te behouden, en deze zelfs uit te breiden. Maar dan moet er wel worden samengewerkt. Niet elke geesteswetenschap hoeft aan elke Nederlandse universiteit te worden bestudeerd. Solistisch optreden is echter kortzichtig, maar dat is helaas wat er tot nu toe gebeurt.

Lees hier verder over de reactie van de KNAW en de alfa-dekanen op ScienceGuide.nl.

zaterdag 20 april 2013

"De Ongekende Invloed van de Klassieke Filologie" is online


De electronische presentatie van mijn lezing "De Ongekende Invloed van de Klassieke Filologie" is nu online, en is hier down te loaden.

Ik heb deze lezing uitgesproken tijdens de inspirerende discussiemiddag "Het Nut van de Klassieken" op 11 april in Leiden.

vrijdag 12 april 2013

Reflecties op Humanities 3.0

In mijn oratie "Het Einde van de Geesteswetenschappen 1.0" van verleden jaar kondigde ik de geboorte van de geesteswetenschap 3.0 aan die het digitale patroonzoeken (geesteswetenschap 2.0) en het kritisch interpreteren (geesteswetenschap 1.0) zou integreren. Ondertussen zijn meerderen hiermee aan de slag gegaan. Maar mijn oratie heeft ook de nodige kritiek opgeleverd.

Een recent voorbeeld is het artikel "Interpretatie en/of Patroon" van Marieke Winkler in het letterkundig tijdschrift Vooys. Het is een mooi artikel, al heeft de schrijfster mijns inziens het vernieuwende van de digitale aanpak nogal onderschat. Dankzij het patroonzoeken en de digitale analyse van enorme hoeveelheden "big data" (bv. miljoenen boeken, kunstwerken of muziekstukken) worden vragen opgeroepen die zonder de computer niet eens gesteld hadden kunnen worden, laat staan beantwoord.

Wat betekent het bijvoorbeeld als we menselijke oordelen over literaire kwaliteit met de computer kunnen modelleren? En wat betekent het als we universele patronen in muziek hebben gevonden? Deze "big patterns" hebben we ondertussen weliswaar gedetecteerd, maar inzicht in de betekenis van dit soort patronen wordt nog node gemist. Hier is sprake van een onontgonnen terrein dat, in weerwil van wat Marieke Winkler stelt, in niets lijkt op het vakgebied der letterkundige neerlandistiek van een eeuw geleden.

Bovendien komt het patroonzoeken niet uit de natuurwetenschappen, zoals de schrijfster impliceert. Zoals ik in mijn boek laat zien, is de patroonzoekende methode ontstaan in de humaniora van de 14e en 15e  eeuw (Petrarca, Valla, Poliziano, Erasmus, Scaliger en vele anderen). De opkomende natuurwetenschappen hebben in de late 16e eeuw deze methode overgenomen, soms zelfs letterlijk (zoals van vader Vincenzo Galilei op zoon Galileo Galilei).

Het patroonzoeken is nooit meer uit de humaniora verdwenen. Alleen het massale patroonzoeken met digitale middelen is nieuw. Maar zelfs de digitale aanpak aan de hand van computertechnologie is niet inherent "natuurwetenschappelijk". Zo is het de formele taalkunde geweest die de eerste hogere progammeertalen, en daarmee de informatietechnologie mogelijk heeft gemaakt.

Lees mijn oratie hier en het artikel van Marieke Winkler hier, en oordeel zelf.

woensdag 10 april 2013

De Ongekende Invloed van de Klassieke Filologie


Op 11 april a.s. geef ik de volgende lezing op de debatmiddag over "Het Nut van de Klassieken" in Leiden:

"In de geschiedenis der wetenschap is er nauwelijks een discipline geweest met een grotere culturele en maatschappelijke invloed dan de klassieke filologie. Het was dankzij klassiek-filologische tekstkritiek dat Lorenzo Valla in staat was het document 'Donatio Constantini' te ontmaskeren waarmee de pauselijke claim op wereldlijke macht werd weerlegd. Het waren klassiek-filologische studies van Joseph Scaliger waarmee de vroege Verlichting werd ingeluid, en het waren de klassiek-filologische tekstreconstructiemethoden die met doorslaand succes werden toegepast in de evolutiebiologie en genetica.

Niettemin vragen velen zich heden ten dage af wat het nut der klassieken is. Ik zal in mijn lezing ingaan op de vraag waardoor de klassieke filologie in de verdrukking is gekomen, en waarom haar bestaansrecht steeds opnieuw moet worden gerechtvaardigd. Ook zal ik betogen dat het 'nut' van de studie der klassieken (alsook van de geesteswetenschappen in het algemeen) niet alleen bestaat uit cultuurontsluiting en cultuuroverdracht maar tevens uit de vele onverwachte en ongeplande toepassingen van (filologische) methoden. Classici doen er goed aan kennis van deze toepassingen paraat te hebben."

donderdag 4 april 2013

NRC Food for Thought lezing: "Nederland heeft meer ondernemende alfa's nodig!"

Op 3 april jl. mocht ik de spits afbijten met de eerste NRC Food for Thought lezing "Nederland heeft meer ondernemende alfa's nodig!".

De slides van deze lezing zijn nu online, en hier down te loaden als pdf file. Enjoy!

dinsdag 2 april 2013

Waarom is een digitale grachtengordel van de Gouden Eeuw zo fascinerend?


Een van de projecten van het Center for Digital Humanities beoogt het digitaal in kaart brengen van de zeventiende eeuwse Amsterdamse grachtengordel. Dit is een project dat wordt uitgevoerd door kunsthistorici van de UvA en het bedrijf Webmapper. Hierbij wordt geografische informatiesoftware kortgesloten met historische kaarten van Amsterdam. Op dit moment kan al rechtstreeks worden gezocht op straat- en grachtennamen in zeventiende-eeuwse kaarten, zoals Cingel of Beschuytmarkt. Ook herkent de software de moderne schrijfwijze "Singel" en vraagt netjes naar de tijdspanne waarin men deze gracht wil zien.

Wist u dat er maar liefst twee Beschuytmarkten zijn geweest in Amsterdam? Ontdek het zelf op http://www.digitalegrachtengordel.nl/ .

Een van de vervolgstappen van dit project is het inbrengen van woonplaatsen van schilders, uitgevers en andere 'kenniswerkers' uit de  Gouden Eeuw. Op deze manier wordt de kennisstructuur van de stad blootgelegd.

Recentelijk heb ik in het Parool over dit project geschreven.

zaterdag 9 maart 2013

Ondernemende alfa's brengen stad tot bloei


[Onderstaande is een samenvatting van mijn Amsterdamlezing van 4 maart jl. en is verschenen in het Parool van 9 maart 2013.]

"Het is een veel gehoorde klacht dat Nederland te weinig bèta’s heeft. Dit geldt inderdaad voor regio’s als Eindhoven en Delft. Maar niet voor Amsterdam, een stad die juist bloeit en groeit dankzij ondernemende alfa’s. De innovatiefste industrie in de hoofdstad is de creatieve industrie en deze wordt gedomineerd door alfa’s. Opzienbarend, omdat de alfawetenschappen niet bepaald als economisch nuttig worden gezien.

Maar waar alles in flux is, zijn ook de geesteswetenschappen aan het veranderen. Er vindt een ware digitale omwenteling plaats, waarbij de alfa's samen met de creatieve industrie digitale producten ontwikkelen die voortkomen uit alfawetenschappelijk onderzoek.

Deze omwenteling is pas een paar jaar geleden in gang gezet dankzij zaaigeld van de UvA-Faculteit Geesteswetenschappen. Ondertussen zijn grote en kleine Amsterdamse bedrijven hierop ingesprongen, van Elsevier tot Vicarvision, alsook de KNAW en de VU. Vanuit ICT-perspectief wordt al gesproken over de humanities als 'The Next Big Thing'.

Het materiaal waar alfawetenschappers mee werken is dan ook van een ongekende rijkdom en complexiteit: schilderijen, manuscripten, films, historische bronnen en muziekopnamen. Denk aan de gelaagdheid van verfstreken of aan oude handschriften. Hoe ontwerp je een digitale aanpak die met zulke gegevens kan omgaan? Als je dat hebt opgelost, kun je de wereld aan.

De combinatie van alfa en ict heeft zelfs geleid tot een nieuw vakgebied: Digital Humanities (ook wel eHumanities). Dit kreeg in Amsterdam zijn beslag in het Center for Digital Humanities: dertien projecten met investeringen van even zoveel private partners. Wie had ooit gedacht dat traditionele geesteswetenschappers zouden samenwerken met commerciële partners voor het bestuderen van literatuur, muziek, film, kunst en geschiedenis?

Het project De Digitale Grachtengordel, bijvoorbeeld, onderzoekt welk schilderij waar hing in de Gouden Eeuw, en wie woonde waar? Dit sluit aan bij jarenlang kunsthistorisch onderzoek dat resulteerde in de Ecartico database. Met het bedrijf Webmapper wordt deze database nu geïntegreerd met geografische informatiesoftware tot een app voor toeristen: al wandelend door de stad zien zij waar de Nachtwacht oorspronkelijk hing. Ook horen ze waar schilders, schrijvers en uitgevers woonden. Die informatie is echter ook interessant voor onderzoekers en beleidsmakers. De hele creatieve industrie van de Gouden Eeuw kan er mee worden blootgelegd. En vervolgens die van latere eeuwen, en zelfs die van vandaag: waar bevinden zich in Amsterdam de creatieve kenniswerkers, wat is hun netwerk, wat maakt een stad tot een economisch succes?

Het project Muzikale Similariteit zoekt uit hoe we een muziekstuk kunnen vinden dat lijkt op een ander muziekstuk. Dit is een oud probleem, dat nooit bevredigend is opgelost. Bestaande oplossingen maken nauwelijks gebruik van muzikale kennis over metrum, harmonie, timbre en instrumentatie. We maken nu met het bedrijf ElephantCandy een muzikale app voor jogging, ballroom dance en dj, waarin juist wel kennis van muziektheorie is verwerkt.

Andere projecten willen emoties detecteren in films, gaan vragen stellen aan de gedigitaliseerde parlementsverslagen van de afgelopen twee eeuwen, of analyseren automatisch tweets op basis van sociaal gedrag. De resultaten blijken opnieuw interessant voor zowel de industrie als voor alfa-onderzoek. Hier geldt een meerwaarde door het bijeenbrengen van ‘great minds’ uit de universiteit en het bedrijfsleven.

Niet verrassend dat dit allemaal juist in Amsterdam gebeurt: de stad bevat de grootste concentratie creatieve industrie in Nederland. Wel opmerkelijk is, dat vooral alfa’s hierin een rol spelen. Het creatieve gebruik van software is niet meer het exclusieve domein van de bèta’s. Sterker: het is vaak de alfa die de complexiteit van schilderijen, muziek, manuscripten en historische bronnen beter op waarde kan schatten en kan omzetten naar een concrete toepassing.

We moeten af van het idee dat alleen bèta’s innoveren. Deze stad heeft niet zozeer meer bèta’s nodig, maar méér creatieve alfa’s. Het zaaigeld van UvA, VU en KNAW biedt een enorme impuls voor de Amsterdamse eHumanities en de creatieve industrie. De gemeente kan deze ontwikkeling stimuleren. De toekomst van Amsterdam als kennisstad ligt in handen van ondernemende alfa’s."

Ziehier voor meer informatie over het Center for Digital Humanities

donderdag 7 maart 2013

Hoe kunnen we de geesteswetenschappen evalueren?

Bibliometrische analyses worden in alle wetenschappen gebruikt voor het bepalen van "onderzoekskwaliteit". Hoewel deze methode overal controversieel is, wordt een bibliometrische analyse in de geesteswetenschappen met bijzonder gemengde gevoelens ontvangen. Geesteswetenschappers publiceren immers voor een groot deel in boeken, terwijl bibliometrische analyses zich richten op tijdschriften (die electronisch toegankelijk zijn). Er is een jarenlange strijd voor gevoerd, maar sinds kort wordt ook de geesteswetenschappelijke publicatiecultuur serieus genomen in de bibliometriek.

Over de publicatiecultuur in de humaniora is een special issue verschenen van Research Trends (maart 2013) dat hier is down te loaden.

Verplichte kost voor alle geesteswetenschappers!

dinsdag 26 februari 2013

Homepage van de Engelse vertaling is nu "up and running"


De Engelse, uitgebreide vertaling van De Vergeten Wetenschappen heeft sinds kort een eigen homepage. Ook kan het boek al worden besteld bij Oxford University Press (al is men wel erg onduidelijk over de precieze verschijningsdatum).

donderdag 21 februari 2013

My talk "How Hierarchical is Language?" at Max Planck is online



The debate whether language is hierarchical or sequential is as old as Panini's work (500 BC). Even in today's linguistics the problem has not been settled. Or has it? Recently the debate has flared up again with new empirical evidence. See the slides of my talk on this heated discussion.

woensdag 20 februari 2013

English translation of "De Vergeten Wetenschappen" is in press



The English translation of De Vergeten Wetenschappen is now in press with Oxford University Press, and is mentioned in their catalogue as follows:

"Many histories of science have been written, but A New History of the Humanities offers the first overarching history of the humanities from Antiquity to the present. There are already historical studies of musicology, logic, art history, linguistics, and historiography, but this volume gathers these, and many other humanities disciplines, into a single coherent account.

Its central theme is the way in which scholars throughout the ages and in virtually all civilizations have sought to identify patterns in texts, art, music, languages, literature, and the past. What rules can we apply if we wish to determine whether a tale about the past is trustworthy? By what criteria are we to distinguish consonant from dissonant musical intervals? What rules jointly describe all possible grammatical sentences in a language? How can modern digital methods enhance pattern-seeking in the humanities? Rens Bod contends that the hallowed opposition between the sciences (mathematical, experimental, dominated by universal laws) and the humanities (allegedly concerned with unique events and hermeneutic methods) is a mistake born of a myopic failure to appreciate the pattern-seeking that lies at the heart of this inquiry. A New History of the Humanities amounts to a persuasive plea to give Panini, Valla, Bopp, and countless other often overlooked intellectual giants their rightful place next to the likes of Galileo, Newton, and Einstein."

Click here for more information on A New History of the Humanities at Oxford.

vrijdag 8 februari 2013

Geesteswetenschappen niet (langer) vergeten op kennislink.nl

De wetenschapsite Kennislink.nl is de geesteswetenschappen niet (langer) vergeten. Sinds 8 februari is er een aparte pagina voor deze tak van wetenschappen:

"De vakgebieden die je tegenkomt op de Kennislink-pagina Geschiedenis, Taal & Cultuur vallen allemaal onder de geesteswetenschappen. Maar wat zijn geesteswetenschappen eigenlijk? Hoe zijn ze ontstaan en hebben ze een specifieke methode die ze onderscheidt van de andere wetenschappen?"

Lees hier verder!

dinsdag 29 januari 2013

Stop de ondergang van de talenopleidingen: Een universitaire taal- en cultuurstudie is geen taalcursus

NRC Handelsblad plaatste op 29/1/2013 een opinieartikel met de volgende tekst:

Vandaag bieden Groningse hoogleraren en studenten de Tweede Kamer een petitie aan die meer dan zesduizend keer ondertekend is. De petitie pleit voor het behoud van het onderwijs en onderzoek in het Noors, Fins, Hongaars en Deens aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Afgelopen week stond er een kort bericht in deze krant: de politie gaat op reis naar Roemenië, omdat de Nederlandse rechercheurs niet bekend zijn met de Roemeense methoden en cultuur. Zulke berichten zullen we steeds vaker te zien krijgen, bijvoorbeeld over Finland, Portugal of Hongarije. Vanaf volgend jaar is het namelijk niet meer mogelijk om deze studies aan een Nederlandse universiteit te studeren. Veel andere kleine studies staan tevens onder druk en worden samengevoegd of gemarginaliseerd. Het zijn echter niet alleen de opleidingen die verdwijnen, maar ook de onderzoekers die gespecialiseerd zijn in de traditie, cultuur en geschiedenis van deze landen. Zo wordt Nederland waardevolle kennis over andere culturen ontnomen, terwijl de wereld globaliseert en Europa steeds verder integreert.

Deze problematiek is niet alleen nu aan de orde. Zo luidde Frits Staal al in 1990 de noodklok ten aanzien van talenstudies. Ook sloten de faculteiten geesteswetenschappen en letteren convenanten af over de unica: kleine studierichtingen die aan meerdere faculteiten werden gegeven zouden worden uitgeruild. Fries, Hongaars en Fins zouden in Groningen aangeboden blijven, Nieuwgrieks en Roemeens in Amsterdam en Portugees en Keltisch in Utrecht.

Tien jaar na het laatste convenant der letteren is onduidelijk hoe de faculteiten geesteswetenschappen invulling geven aan hun gezamenlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid voor een brede bestudering van talen en culturen. Duidelijkheid en toewijding zijn echter geboden, want deze taal- en cultuurstudies zijn hard nodig. Alle wetenschap is immers met elkaar verbonden. Hiertoe is begrip noodzakelijk van zo veel mogelijk culturen, zo veel mogelijk talen.

Ook voor de kennis over andere politieke systemen, economieën en cultuurfenomenen is kennis van taal en cultuur van onschatbare waarde. Nederland heeft die kennis nodig om niet achter te raken in het internationale bedrijfsleven, om de multiculturele samenleving beter te begrijpen en om alle vormen van kunst en media uit de hele wereld voor iedereen bereikbaar te maken. Een universitaire taal- en cultuurstudie is iets anders dan een taalcursus. Er valt meer te leren dan de taal zelf. Te veel universiteiten proberen deze vierjarige opleidingen te vervangen met een minor van een half jaar. Het onderzoeksveld dat de opleiding waardevol maakt, verdwijnt hiermee.

Convenanten en afspraken moeten worden nageleefd, opdat de kleine opleidingen niet langer het kind van de rekening zijn. De overheid heeft hier een belangrijke rol in. Er moet meer landelijk overleg komen over het opleidingsaanbod, zowel tussen universiteiten en overheid als tussen decanen en de opleidingen zelf. Samen dienen we de verantwoordelijkheid te nemen om tot een oplossing te komen.

De studenten en hoogleraren nemen het voortouw. Politiek, volgt u?

prof.dr. Rens Bod
prof.dr. Muriel Norde
prof.dr. Holger Gzella
prof.dr. Arjen Versloot
prof.dr. Ieme van der Poel
prof.dr. Ellen Rutten
prof.dr. Cornelius Hasselblatt
Esther Crabbendam
Jaap Oosterwijk
Lizzy Entjes

Voor meer informatie, zie het Platform Talenstudies.

maandag 28 januari 2013

Dreadful Day for the History of the Humanities: Ancient Timbuktu Manuscripts on Fire

This is what happened today with the world-famous Timbuktu manuscripts, as reported in the Guardian:

"Islamist insurgents retreating from the ancient Saharan city of Timbuktu have set fire to a library containing thousands of priceless ancient manuscripts, some dating back to the 13th century, in what the town's mayor described as a "devastating blow" to world heritage."

In 2009, I have investigated a very tiny part of the Timbuktu manuscripts, of which not even 1% has been digitized, and wrote about it in my book "A New History of the Humanities" (Oxford Univ. Press, 2013, in press, originally published in Dutch as "De Vergeten Wetenschappen", 2010). There is still so much to learn about the immensely rich culture of the Songhai empire, and it now seems all gone forever.

Here is a small excerpt on what I wrote about the Timbuktu manuscripts in my book:

"Over the last fifty years a huge wealth of manuscripts from the Niger Valley has surfaced. They were written in Arabic but also in Tuareg (Tamasheq), Songhai and Fulani. The manuscripts cover a large number of subjects, from musicology to history, and from astronomy to mathematics. Especially the historical chronicles are of immense value. The two greatest chronicles are the Tarikh al-fattash from Djenné, containing a history of the Songhai Empire, and its continuation, the Tarikh al-Sudan from Timbuktu. Djenné and Timbuktu were among the major intellectual centres in Africa. Djenné was well known because of its architectural opulence (including its world famous mud brick mosque) while Timbuktu had the biggest mosque schools and libraries south of the Sahara. In 1550 in the Descrittione dell’Africa the Moroccan-Andalusian traveller and merchant Leo Africanus recounted about the fabulous wealth of Timbuktu. The city maintained contacts with book markets in Morocco and Spain, and the work of Ibn Khaldun as well as many other writings were in stock.
The chronicle Tarikh al-fattash was written by three generations of the Kati family, whose family library was recently rediscovered. Mahmud Kati started the chronicle in around 1519 and it was completed by his grandson in 1591. It gave a summary history of the Songhai Empire up to the Moroccan conquest in 1591. Like the work of Polybius, the contemporaneous part of the chronicle is based on the personal experience principle, whereas the descriptions of earlier historical periods are based on centuries-old oral transmission which, as was normal in this region, was kept alive by the family itself. The Tarikh al-Sudan by Abderrahman al-Sadi in Timbuktu, also covered the later history of the Songhai Empire up to 1655 in a similar fashion.
This form of writing chronicles, based on a combination of personal experience and oral transmission, spread from Djenné and Timbuktu to the south and west. And there, during the course of the eighteenth century, the long-existing orally transmitted lists of kings, biographies, tribal genealogies and local chronicles were written down in Arabic or one of the local languages. For instance the Kitab al-Ghunja, a chronicle of the Kingdom of Gonja in the northern Gold Coast (present-day Ghana), was one of the most compelling examples of this tradition.
[...]
The chronicles discussed above are only the tip of the iceberg. Many manuscripts from Senegal, Ghana, Nigeria, Cameroon and other regions have not yet been inventoried. The number of manuscripts, generally kept by families, in the area around Timbuktu alone is estimated at 700,000. A few thousand documents have been catalogued by the Ahmed Baba Institute but they are currently under threat. The vast majority of manuscripts are still waiting to be accessed, and the most urgent matter is to rescue and conserve the ones already known to exist. Slowly but surely it is becoming clear that African written culture has been underestimated for centuries. One reason for this, and not the least important, can be ascribed to European colonial prejudices."

UPDATE 28/1/2013: Read here about the fate of the Ahmed Baba Institute.

And read here about the secret race to save Timbuktu's manuscripts.

Sure enough, it's absolutely unacceptable what the Islamist insurgents have done, but it's also unacceptable that (apart from South Africa and a couple of other countries) virtually no country has done anything so save these precious manuscripts that have been under threat for more than half a century! It's a real scandal...

Some might say there is too much of value to protect in this world. But there are only a few dozens of places on earth that deserve the highest protection by all nations. I believe Timbuktu is among those places.

vrijdag 25 januari 2013

Rendement geesteswetenschappen hoogste van alle wetenschappen

Wat ik al enige tijd loop te verkondigen is nu precies nagerekend: de geesteswetenschappen zijn booming, doen het beter dan alle andere wetenschappen, en leveren cijfermatig zelfs het beste rendement op. Dit cijferspel is natuurlijk een karikatuur van waar het in de wetenschap echt om gaat. Maar soms is het goed om het spel even mee te spelen. En met wat voor een resultaat!

Lees hier het artikel Wetenschap van Woekerwinsten.

woensdag 23 januari 2013

The Dark Side of Digital Humanities

De Digital Humanities worden niet door iedereen even warm onthaald. De Huffington Post publiceerde een informatief artikel over de digital turn, inclusief een korte geschiedenis van het vakgebied.
Het artikel bevat ook nuttige links naar ondermeer de sessie op de MLA (Modern Language Association) over The Dark Side of Digital Humanities die veel stof heeft doen opwaaien.

UPDATE 23/1/13: het blog-artikel in Huffington Post is alweer verwijderd. Maar hier is een even informatief artikel in The Chronicle. En hier is de link naar The Dark Side of Digital Humanities.

vrijdag 18 januari 2013

Een Amsterdamse Silicon Valley op het gebied van de Humanities?

Op 4 maart 2013 verzorg ik één van de Amsterdamlezingen. Onderwerp: de creatieve industrie, de stad en de waarde van de humanities. Amsterdam is een stad die vooral bloeit en groeit dankzij de creatieve industrie en dan vooral dankzij ondernemende alfawetenschappers! De organisator van de Amsterdamlezingen, Zef Hemel (hoogleraar Grootstedelijke Vraagstukken), spreekt zelfs van een Amsterdamse Silicon Valley op het gebied van de humanities en de creatieve industrie.

Klik hier voor meer informatie over de Amsterdamlezing van 4 maart.

maandag 14 januari 2013

Geesteswetenschappers en de arbeidsmarkt in De Groene Amsterdammer

Hoe staat het met het toekomstperpectief van geesteswetenschappers op de arbeidsmarkt? Dit interessante artikel in De Groene Amsterdammer bevat helaas een enigszins pijnlijke fout: "een studie die valt onder de geesteswetenschappen (studies van het type Gedrag en Maatschappij, Taal en Cultuur)." De studies van het type Gedrag en Maatschappij vallen niet onder de geesteswetenschappen maar onder de sociale of gedragswetenschappen. Ik kan me voorstellen dat veel communicatiewetenschappers moeilijk aan een baan komen in het huidige tijdsgewricht, maar hoe zit het met bijvoorbeeld de classici waaraan op dit moment een tekort is op middelbare scholen? Het artikel bevat evenmin percentages per wetenschapsdomein. Een gemiste kans voor een zo belangrijk onderwerp.

UPDATE 14/1/13: Na een bericht mijnerzijds aan De Groene is bovenstaande fout hersteld. Er staat nu "een studie die valt onder de maatschappij- en geesteswetenschappen (studies van het type Gedrag en Maatschappij, Taal en Cultuur)". Maar klopt het artikel nog wel? Het zou nuttig zijn geweest een uitsplitsing per vakgebied te zien.

donderdag 10 januari 2013

Verslag van de conferentie "The Making of the Humanities III", Rome

Een paar maanden geleden vond de derde internationale conferentie over de geschiedenis van de geesteswetenschappen plaats in Rome: "The Making of the Humanities III". Deze conferentieserie heeft ondertussen geleid tot een grote en groeiende gemeenschap van geesteswetenschappers van alle pluimage die zijn geinteresseerd in de vergelijkende geschiedenis van de humaniora. Een van de conferentiedeelnemers, Laura Meneghello, schreef dit informatieve verslag.

zondag 6 januari 2013

Goed nieuws over de geesteswetenschappen

Er is ook goed nieuws over de geesteswetenschappen, zoals het grote Europese onderzoeksprogramma Horizon 2020 (met dank aan Floris Solleveld voor het doorsturen van de link) -- hoewel de sociale en geesteswetenschappen wel erg gemakkelijk op één hoop worden gegooid.

woensdag 2 januari 2013

2013: Het Einde van Vier Geesteswetenschappen

Een gelukkig 2013! Helaas geldt dit niet voor vier unieke alfastudies die dit jaar zullen verdwijnen uit Nederland. Moedeloos word ik er soms van dat er geen enkel overleg lijkt te bestaan over het behouden van studierichtingen in Nederland. Dit kan veel beter! Lees bijvoorbeeld het artikel “Meer overleg nodig over schrappen van studies” dat vandaag, 2 januari 2013, is verschenen in het Nederlands Dagblad. Dit artikel staat op een betaalsite, maar hieronder volgen de passages uit mijn mond:

"Rens Bod, hoogleraar computationele en digitale geesteswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van “De Vergeten Wetenschappen”, vraagt zich af of de geesteswetenschappen echt geen andere keuze hebben dan kleine studies op te heffen. ‘Het heeft te maken met wat je belangrijk vindt. Stel dat binnen de geneeskunde niemand meer oncologie wil studeren. Vanwege het belang heft niemand zo’n studierichting op. Binnen geneeskunde geldt een lotingssysteem. Zo wordt voorkomen dat bijvoorbeeld heel veel vrouwen kindergeneeskunde als specialisme kiezen.’ Bod zou zich zoiets ook in de geesteswetenschappen kunnen voorstellen. ‘Als je de instroom in verwante studies reguleert, kun je misschien voorkomen dat kwetsbare studies moeten verdwijnen.’ Bod wijst op het economisch nut van bijvoorbeeld Scandinavische talen en Portugees. ‘Finland is een belangrijke handelspartner van Nederland en dat geldt ook voor Brazilië. Je kunt dit soort talen daarom niet zomaar opheffen. En dan is er ook nog de waarde van een expertise. Barlaeus zei in de zeventiende eeuw al: “Geld is belangrijk, maar wetenschap is belangrijker.” Dat geldt wat mij betreft nog steeds.’
[...]
Bod is het met Van Oostrom eens dat universiteiten ‘vooral hun eigen zaakje in stand houden’. Hij doet een radicaler voorstel. ‘Het is misschien vloeken in de kerk, maar je zou eens naar Californië moeten kijken. Daar is één University of California met verschillende campussen. Nederland is groot genoeg om alle huidige studierichtingen ergens in stand te houden, waarbij er ook nog ruimte is voor vernieuwing. Ik vind het niet zo’n gekke gedachte de zeven klassieke universiteiten samen te voegen tot één University of the Netherlands, met zeven campussen. Vervolgens zou echt afstemming kunnen plaatsvinden over waar welke studie wordt aangeboden.’"